Öğretim Tasarımı Nedir?
Belirli bir ders, kurs, vb. için; belirli bir öğrenci grubu için, öğrenme ve öğretime ilişkin ilkelerden yararlanılarak sistemli bir biçimde öğretim materyalleriyle öğretimin planlaması olarak tarif edilebilir.
Öğretim Teknolojinin Tarihsel Gelişimi
1 1900’lerden Önce
Alanı ve gelisimini anlayabilmek için, Saettler’in çalısması referans alarak 1900’den önce öğretim teknolojilerinin tarihsel gelisimini kuram, yöntem ve alana etkisi baslıkları altında incelemek faydalı olacaktır.
Büyük Sofistler (The Elder Sophists) (M.Ö. 500-
410)
Kuram: Đnsanoğlu zekidir, ancak yine de sahip olduğu gizli gücü göstermek için eğitime ihtiyaç
duyar.
Yöntem: Ders anlatma, grup tartısmaları, sorun çözme, güzel konusma sanatını öğretme (kuram ve uygulama), yöntemlerin sistematik olduğunu öğretme (hedef, ilerleme, vb.), öğretimde teknolojiyi kullanma.
Etkisi: Büyük sofistlerin güzel konusma sanatı, diyalektik ve dilbilgisini kullanmaları, sonraki bin
yıl boyunca Avrupa’nın eğitim müfredat programını olusturan “quadrivium” (Latin kökenli kelime dört yol anlamına gelir; Ortaçağ üniveristelerinde okutulan aritmetik, geometri, müzik ve astronomiden olusan dört disiplinin adıdır.) ve “trivium”u (Latin kökenli kelime üç yol anlamına
gelir; dilbilgisi, mantık ve güzel konusmadan olusan üç disiplinin adıdır) tasarlamalarında en önemli yeri olusturmustur.
Socrates (M.Ö. 470-399)
Kuram: Đnsanoğlunda ahlaki değerler için rehber olan doğal bir erdem vardır. Bilgi doğustan insanda bulunur.
Yöntem: Sokratik öğretim metodu, sorgulama yöntemi.
Etkisi: Programlı öğretimi ilk gelistirenler Sokrat’ı öncüleri olarak görmüslerdir; ancak bilginin insanda doğustan var olduğunu varsayan sokratik kuram ile etki-tepki iliskisine dayanan programlı öğrenme yöntemi birbirlerinden oldukça farklı yaklasımlardır

Aberald Okul ile Öğretim Metodu (1200’ler-1300’ler)
Kuram: Okulda ders verme ve okulda eğitimi savunan entelektüel akımdır. Diyalektik muhakeme
üzerine vurgu yapmıstır ve Ortaçağ’a ait tanrıbilimine (teoloji) uygulanmıstır.
Yöntem: Diyalektik muhakeme, sorgulamaya dayalı öğretim.
Etkisi: Akımdan etkilenen Avrupalı üniversiteler,bilimsel arastırma ve deney konusunda katkıda
bulundurlar.
Comenius (1592-1670)
Kuram: Eğitimin amacı, öğretim yöntemleri gibi konularla ilgilenmistir. Comenius’a göre eğitimin
hedefleri bilgi ve güzel ahlak sahibi olmak ve dindarlıktır.
Yöntem: Ders konusu öğrencilerin durumuna,seviyesine göre incelenmelidir. Öğretimde sıra (ard
arda gidis) önemlidir, hiçbir sey tam olarak anlasılana kadar ezberlenmemelidir. Öğrenme
duyular vasıtasıyla gerçeklesir. Öğretmen ders içeriğini önce sözel olarak ifade eder, sonra
resimlerle (örneklerle) açıklar. Okullar gerçek ve açıklayıcı materyal (gereçler) ile donatılmıs, keyif
alınan (neseli) yerler olmalıdır.
Etkisi: Comenius’un metodunun uygulanmasını, OrbusPictus (Resimler Dünyası) kitabında
görmekteyiz. Bu kitapta, öğrenciler için ders olarak farklı konulardan 150 resim bulunmaktadır ve bu
resimler aracılığı ile konular anlatılmaktadır.
Lancaster (1778-1838)
Kuram/Gelisim: A.B.D.’de 1800 yılından önce, ezberlemeye dayalı bireysel öğrenme
uygulanmaktaydı. Endüstriyel devrim çıraklık istemini etkilemesi nedeniyle Amerikan
sehirlerinde hızlı bir gelisim yasanmıstır. Bu değisim ise A.B.D.’de halka açık ücretsiz devlet okulları için zemin hazırladı. Lancaster’ın denetleyici öğretim sistemi, öğrenci toplulukları ve eğitim araçlarından (medya) istifade ettiğinden, düsük maliyeti nedeniyle popülerlik kazanmıstır.
Yöntem: Öğretimin altı alanı; ezberleme ve alıstırma, içerik, eğitimi izleme, sınıf kontrolü, sınav yapma, yönetim. Öğrenciler, ders esnasında kâğıt ve mürekkep yerine ince tabaka kum ve bir çubuk
kullanıyordu.
Etkisi: Lancaster metodunun sonuçları, bireysel ve ezbere dayalı okul metodu ile karsılastırıldığında,
devrim niteliği tasımaktadır. Merkezi öğretim uygulamaları gerçeklesmistir. Bu metot, aynı anda çok sayıda öğrenci ile ilgilenildiğinde kullanılan standart teknikler haline gelmistir.
Pestalozzi (1746-1827)
Kuram: Pestalozzi, öğretim metotları ile insan doğal gelisimini birlestirmek istiyordu. Öğrenmede kisisel ayrımların farkına vardı ve öğretim metotları ile öğrencilerin ihtiyaçlarını karsılamayı önerdi.
Yöntem: “Aracısız ilk elden deneyim önemlidir” ve “öğretim, basitten karmasığa, zihnin doğal sürecini
takip etmelidir” varsayımından yola çıkılarak yöntemler gelistirildi.
Etkisi: Pestalozzi, deneye dayalı okullarında ezberleme ve alıstırmanın yerine deney, öğrenci
gözlemi ve motivasyonu koydu. Onun uygulaması, bir Alman eğitimci ve anaokulunun kurucusu olan
Froebel üzerinde derin bir etki bırakmıstır.
Froebel (1782-1852)
Kuram: Froebel’in tüm eğitim görüsünün altında yatan baskın düsünce, Tanrının sahip olduğu her
seyin yapısal bütünlüğüdür.
Yöntem: Đlk eğitimin anaokul sisteminin, oyunlar ve sarkılar, tümce kurulusu, yetenekler ve uğrastan
olusması gerektiğini savunmaktadır.
Etkisi: Froebel’in yetenekleri endüstriyel çevreden oyunlar, materyaller ve mekanik modeller olarak
benimsendi. Onun gizemciliği (mistizm) asikardı fakat doktrinleri psikolojik ve toplumsal açıdan tutarlıydı.
Herbartian (1776-1841)
Kuram: Herbatian, Locke’ın “bos tablet” kuramını, öğrenmenin çağdas psikolojisi ile harmanladı. O,
öğrenme ve öğretimin sistematik psikolojisini gelistirdi.
Yöntem: Dört basamaklı sistematik metodu önermistir; açıklık, çağrısım (iliski), sistem, yöntem.
Etkisi: Amerikan eğitim sistemi en çok Hebartian’dan etkilenmistir. O, Amerikan öğretim
metodunu Pestalozzi kadar çok etkilemistir.
2 1900’lerden Sonra
1900’lerden sonra öğretim teknolojileri alanının tarihsel kronolojisini ise Reiser’in çalısmasını takip
ederek, akım, öğretim tasarımı, katkıda bulunanlar ve katkılar baslıkları altında inceleyebiliriz [7].
1900’lerin Basları
Akım: Okul Müzeleri
Katkılar: Bu okullar sergiler, üç boyutlu gösterimler(stereograph) yansılar, filmler, fotoğraflar, grafikler sağlamıstır.
Ek Notlar: Öğretmenler ve ders kitapları baslıca araçlar olarak kabul edilirken, öğretici medya
tamamlayıcı araçlar olarak görüldü.
1914-1923
Akım: Görsel-Đsitsel Öğretim Hareketi
Öğretim Tasarımı: Hedefler ve kisisellestirilmis öğretim.
Katkıda Bulunanlar: Thomas Edison, öğretici filmlerin eğitim alanında devrim olacağını iddia ediyordu.
Katkılar: A.B.D.’de ilk öğretici filmler kataloğu 1910’da yayımlandı. Görsel öğretim üzerine bes ulusal kurum kuruldu.
Ek Notlar: “Görsel öğretim” ve “görsel eğitim”terimleri kullanıldı.
1920-1930
Akım: Görsel-isitsel Öğretim Hareketi
Öğretim Tasarımı: Davranıssal hedefler ve Gelistirici (Biçimlendirici) Değerlendirme
Katkıda Bulunanlar: Edgard Dale “tecrübe konisi”nigelistirdi.
Katkılar: Radyo yayını, ses kayıtları, sesli sinemalar, görsel-isitsel öğretim akımını sağladı. Görsel
Öğretim Dairesi kuruldu.
Ek Notlar: “Müfredatın Görsellestirilmesi (Visualizing the Curriculum)” isimli ders kitabı basıldı. Görsel-isitsel araçların eğitimde çığır açtığı kabul edildi.
1950’ler
Akım: Đletisim Kuramı
Öğretim Tasarımı: Sistem yaklasımı veprogramlanmıs öğretim hareketi
Katkıda Bulunanlar: Shannon ve Weaver 1949), Dale (1953), Finn (1954), Gordon Pask
Katkılar: Đkinci Dünya Savası sonrası görsel-isitselcihazlar popüler oldu. Bu hareket, çesitli iletisim modelleri ve kuramları ile ilgilendi. IBM firması tarafından Bilgisayar Destekli Öğretim gerçeklestirildi
Ek Notlar: Süreç (yöntem) ya da medyanın (araç) hangisi iletisimde merkezi role sahiptir tartısmaları yasanmıstır.
1960’lar
Akım: Televizyon kanalıyla Öğretim
Öğretim Tasarımı: Davranısçı hedefleri popüler hale getirme. Öğrenme alanları, öğretim hadiseleri,
hiyerarsik analiz. Đlk öğretim tasarım modelleri.
Katkıda Bulunanlar: Gagne, Gumpert (1967), Taylor (1967), Federal Đletisim Komisyonu, Richard Atkinson, Patrick Suppes.
Katkılar: Federal Đletisim Komisyonu, 242 adeteğitim maksatlı TV kanalı kurdu. Ucuz, hızlı ve
etkin eğitim yayınları yapıldı. Bilgisayar Destekli Öğretim (CAI) uygulamaları gelistirildi.
Ek Notlar: Televizyon projeleri beklenildiği etkiyi yaratmadı. Bunun nedenleri, öğretmenlerin direnci,
TV’lerin masrafı ve TV sistemlerini okullarda islevsel hale getirmenin zorluğuydu.
1970’ler
Akım: Terminolojide değisim.
Öğretim Tasarımı: Farklı öğretim tasarım modelleri.
Katkıda Bulunanlar: Dick & Carey, Eğitimsel İletisim ve Teknoloji Derneği.
Katkılar: Görsel-isitsel öğretim terimi yerine, eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi terimleri kullanıldı. Bilgisayar Destekli Öğretim (CAI) sistemlerinin gelisimi sağlandı.
Ek Notlar: Bu sahada çalısan bireyler öğretici medya ve bilgisayar destekli öğretimin (CAI) eğitim
uygulamalarında asgari etkisi olduğu hususunda hemfikirdiler. A.B.D. silahlı kuvvetleri öğretim tasarım modellerini benimsedi.
1980’ler
Akım: Bilgisayarlar.
Öğretim Tasarımı: İste ve endüstride öğretim tasarım süreci. Kavramsal (bilissel) psikoloji ilkelerine ilgi (merak) .
Katkıda Bulunanlar: Clark, Schramm, Kozma.
Katkılar: Medya ile ilgili karsılastırma çalısmaları yapıldı. Performans Teknolojisi hareketi gündeme geldi. İş performansı, is ürünlerinin öğretim tasarımı üzerine etkisi arttı.
Ek Notlar: Bilgisayarlara ilgi vardı; ancak, bilgisayarların öğretim üzerine etkisi asgariydi.Öğretmenler, eğitimde bilgisayarların kullanımının çok az ya da hiç faydası olmadığı görüsündeydiler.
1995
Akım: İnternet.
Öğretim Tasarımı: Performans (verim) teknolojisi hareketi, bilgi yönetimi, yapılandırmacı öğrenme
kuramı (constructivism) ve hızlı prototiplendirmenin(ilk örneği yaratma) öğretim tasarımı üzerinde büyük etkisi vardır.
Katkıda Bulunanlar: Carr, Dean, Dick.
Katkılar: İnternet daha genis bir alanda kullanıldı. Uzaktan (yaygın) eğitim popülerlesti.
Ek Notlar: Bilgisayarlara kolay erisim, düsük maliyetli öğretim sunma metodu, arttırılmıs etkilesim ve bilgisayar teknolojisindeki ilerlemeler, bu yeni medyanin temel özellikleridir.